တရုတ္ေၾကးနီတူးေဖၚေရးေၾကာင့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ၾကာၿပီ ျဖစ္တဲ့ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ ၂၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ဖ်က္စီးခံရေတာ့မည္လား၊

A gold-plated seated Buddha overlooks the China Metallurgical Group Corporation mine. (Brent Huffman)

Documentary မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္မ်ား ရုိက္ကူးသူ နဲ႔ Northwestern University မွ Medill School of Journalism မွာ ပါေမာကၡ လုပ္ေနသူ Brent Huffman ဟာ အာဖကန္နစၥတန္ႏုိင္ငံ Mes Aynak အရပ္ေဒသ မွ တရုတ္ ေၾကးနီ သတၱဳတြင္း လုပ္ငန္း အေၾကာင္းကုိ လုိက္ေနပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အဲဒီ အနားမွာ ရွိေနတဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ၾကာၿပီ ျဖစ္တဲ့ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ ၂၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ဟာ အကာအကြယ္ မဲ့ေနတဲ့ အေနအထားနဲ႔ ႀကဳံေနလုိ႔ပါ။

၂၀၁၄ မွာ ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၁၀၀ ေက်ာ္တန္ လုပ္ငန္းစ ဖုိ႔အသင့္အေနအထားရွိေနတဲ့ အဲဒီေဒသကုိ French Archaeological Delegation in Afghanistan (DAFA) ရဲ႕ ဒါရုိက္တာ Philippe Marquis ဦးေဆာင္တဲ့ ေရွးေဟာင္းသုေတသနပညာရွင္မ်ား (Archaelogists) ကေတာ့ အခ်ိန္မီ ကယ္တင္ႏုိင္ဖုိ႔ ရုန္းကန္ ေနရပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသန လုပ္ငန္းခြင္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔အေနနဲ႔ အနဲဆုံးလုပ္ႏုိင္မဲ့ အေနအထားကေတာ့ ၂၀၁၄ မတုိင္မီ တတ္ႏုိင္သေလာက္ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း နဲ႔ မွတ္တမ္းျပဳစုထားႏုိင္ဖုိ႔ ေမ်ာ္လင့္ပါသတဲ့။

China Metallurgical Group Corporation (MCC) ရဲ႕ ညြန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ Zhenguo Liu ကေတာ့ သူတုိ႔ အေနနဲ႔ အဲဒီေဒသမွာ ေရွးေဟာင္းသုေတသနလုပ္ငန္းခြင္ ရွိမွန္းလည္း မသိပါဘူး၊ လုိ႔ ခတ္တည္တည္ ေျပာသြားပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး၊ သိပ္မၾကာခင္ ျပႆနာ ေတြ ေျပလည္သြားမွာပါ၊ ဆုိၿပီး ခတ္ေပါ့ေပါ့လည္း ေျပာထားပါတယ္။ လုပ္ငန္းရပ္ဖုိ႔ေတာ့ တစ္ခြန္းမွ မဟပါ။

တာလီဘန္ ေတြရဲ႕ ေျခကုတ္ယူထားတဲ့ အဲဒီ ေဒသမွာ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀ ေလာက္ သက္တမ္းရွိတဲ့ ေဒသခံရြာေတြ အမ်ားအျပားလဲ ေျပာင္းေရႊ႕ဖုိ႔ စီစဥ္ေနပါတယ္။ ေဒသခံမ်ားကုိေတာ့ ေလွ်ာ္ေၾကး မျဖစ္စေလာက္ေလး ေပးၿပီး ေမာင္းထုတ္ဖုိ႔ လုပ္ေနတာပါ။ ေဒသခံမ်ား မေက်နပ္လုိ႔ အစုိးရကုိ တုိင္လဲ ျပန္ အရုိက္ခံရ တတ္ပါသတဲ့။ ေဒသခံ တဦးေျပာတာက၊ က်ေနာ္တုိ႔ ဘုိးဘြား၊ ေဘဘင္ လက္ထက္ကတည္းက ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ေနလာတဲ့ အိမ္ပုိင္၊ ယာပုိင္ ဘ၀ကေန လမ္းေဘးေတာင္းစားရတဲ့ ဘ၀ကုိ ေရာက္ရေတာ့မယ္၊ လုိ႔ ေျပာပါတယ္။

မူရင္း သတင္းလင့္မ်ား 

Are Chinese Miners Destroying a 2,000-Year-Old Buddhist Site in Afghanistan?

Afghanistan's Cultural Heritage at Risk - Again