ကခ်င္ လူမ်ဳိးမ်ား ေျပာေသာ ဗမာ စကား (၂)

အရင္ အပုိင္း (၁) မွာ ေရးထားတာ က ေတာ့ ဖိရြတ္သံ (accent) နဲ႔ ပတ္သက္ ၿပီး ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ရဲ႕ ေလသံကြဲေနျခင္းအေပၚ တင္ျပထားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ဒီတခါမွာေတာ့ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ေျပာေလ့ ေျပာထ ရွိတဲ့ ဗမာ စကား အသုံးအႏႈန္း တခ်ဳိ႕ အေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။
ကခ်င္ေတြက ဗမာ စကားေျပာရင္ ကခ်င္စကားနဲ႔ တုိက္ရုိက္ အဓိပၸါယ္ကုိ ယူၿပီး ေျပာေလ့ ေျပာထ ရွိတာေၾကာင့္ ဗမာ စကားေျပာတဲ့ အတုိင္းအ၀ုိင္းအတြက္ အထာ မက် တဲ့ စကားလုံး (၀ါ) ရိုင္းတဲ့ စကားေျပာ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။
ကခ်င္လူမ်ဳိးေတြမွာက... 'မင္း' (nang) နဲ႔ 'ငါ' (ngai) ဆုိၿပီး စကားလုံး ႏွစ္လုံးပဲ ရွိပါတယ္.... ဒီေတာ့ ဗမာ စကား ေျပာရင္လဲ ဗမာ စစ္စစ္ေတြလုိ 'ခင္ဗ်ား... ဒုိ႔... ကုိယ္... က်ေနာ္.. က်မ... ' လုိဟာမ်ိဳး စကား အဆာပလာ သိပ္မထည့္တတ္ဘူး။ ဆရာ၊ ဆရာမ ကုိလဲ 'မင္း'၊  'ငါ' ဆုိၿပီး ေျပာလုိေျပာ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။


ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီး၊ က်ေနာ္တုိ႔ ၿမိဳ႕မက် ေတာမက အလယ္တန္းေက်ာင္းတေက်ာင္း မွာ တက္တုန္းက ေတာ္ေပၚေဒသ တေနရာက လာတဲ့ သူငယ္ခ်င္း (ကခ်င္) တစ္ေယာက္ကုိ ဆရာက သူ႔ရဲ႕ စာေမးပဲြရလတ္အတြက္ မိဘ ေခၚခဲ့ဖုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ေန႔မွာ၊ သူ႔ အေဖ ကုိ ေက်ာင္း အခန္းထဲ အေရာက္ ေခၚလာခဲ့ဲၿပီး၊ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသား အားလုံး ေရွ႕မွာ ဆရာ့ကုိ ေျပာပုံက ဒီလုိပါ။ " ဆရာ... မင္း ေခၚခုိင္းတဲ့ ငါ့အေဖ ဆုိတာ ဒီေကာင္ပဲ..." ဆုိၿပီး ေျပာလုိက္ပုံက ညင္ညင္သာသာ ေပမယ့္.. ကခ်င္ မဟုတ္တဲ့ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသား အားလုံးက ၀ါးလုံးကြဲ ရီၾကပါေလေရာ... ဆရာ့ ကုိ ၾကည့္ေတာ့လဲ ၿပဳံးစိစိ။ ဘာလုိ႔ ရီေနၾကမွန္း မသိပဲ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ ျဖစ္ေနတာက ေျပာတဲ့သူနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ ကခ်င္ အုပ္စုေတြပါ။ အဲဒီ ဆရာ က ဗမာ တစ္ေယာက္ေပမဲ့လုိ႔ ကခ်င္ ေတာထဲမွာ အေနၾကာသူ ဆုိေတာ့ အထာႏွပ္တယ္ လုိ႔ ေျပာရပါမယ္။ ဒီလုိ ဆရာမ်ဳိးနဲ႔ေတာ့  ျပႆနာ မရွိေပမယ့္၊ ေအာက္ပုိင္းက ေျပာင္းလာတဲ့ ဆရာ၊ဆရာမ ေတြဆုိ ေရာက္စက "ကခ်င္ကေလးေတြ အရန္းရိုင္းတယ္" ဆုိၿပီး ေပၚတင္ ေကာတာ ၾကားဖူးပါတယ္။ အဲလုိ ေကာလုိက္တုိင္း က်ေနာ္တုိ႔ဟာ က်ေနာ္တုိ႔ ဘယ္ေနရာ ရိုင္းေနမွန္းလဲ မသိခဲ့ပါဘူး။ ဆရာ၊ ဆရာမ ဆုိတာ ခ်စ္ခင္ေလးစားရ ေကာင္းမွန္းေတာ့ လူတုိင္းသိေနပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္း အေၾကာင္းသိသြားေတာ့လဲ သူတုိ႔ အဲလုိ ေကာခဲ့တဲ့ တပည့္ေဟာင္းေတြ ကုိ တမ္းတ ေနတတ္ၾကပါတယ္။ ဘာ ဆု၊ လက္ေဆာင္မွ မေပးတတ္၊ ေက်းဇူးတင္တယ္ လုိ႔ေတာင္ ေ၀ေ၀လည္လည္ သိပ္မေျပာတတ္တဲ့ ကခ်င္ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသား မ်ားကုိ တမ္းတ ျခင္းဟာ ေမတၱာ ေရာင္ျပန္ဟတ္ျခင္း ျဖစ္တယ္ လုိ႔ ဆရာ တစ္ပါး ေျပာတာ ၾကားဖူးပါတယ္။

ကခ်င္ေတြရဲ႕ မ်ဳိးရုိးဗီဇ အရ၊ ကခ်င္ေတြဟာ ေရွးေရွးတုန္းက တရုတ္ကုိ မြန္ဂုိေတြ စစ္တုိက္ေတာ့ အေနာက္ဖက္ျခမ္းကုိ ခဲြထြက္သြားတဲ့ စစ္တပ္အုပ္စု ျဖစ္ၾကပါသတဲ့။ ကခ်င္ရြာေတြကုိ ၾကည့္လုိက္ရင္ ခံတပ္ လုိ ေနရာေတြမွာ အမ်ားအားျဖစ္ ရြာတည္ၾကတယ္။ ရြာကုိဦးေဆာင္တဲ့သူကုိ ဒူ၀ါ (Captain) လုိ႔ေခၚတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စကားေျပာရင္ လုိရင္း တုိရွင္း ေျပာတတ္ၾကတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ James C. Scott ရဲ႕ "The Art of Not Being Governed" မွာ ေတာ့ "အစုိးမရတဲ့ လြတ္လပ္ေသာ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းငယ္မ်ား၊" လုိ႔ဆုိထားတယ္။ ငယ္ငယ္တုန္းက ကခ်င္လူႀကီးေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ကေလးေတြကုိ စကားသိပ္မမ်ားဖုိ႔၊ ထမင္းစားရင္ ျမန္ျမန္စားဖုိ႔ စစ္သင္တန္းပုံစံ တြန္သင္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လတ္သေလာျဖစ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး စစ္ပဲြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္နုိင္သလုိ မ်ဳိးရုိးဗီဇ ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္နုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကခ်င္ေတြဟာ စကားေျပာရင္ တုိတုိတုတ္တုတ္ ေျပာေလ့ရွိၿပီး စကား တန္ဆာပလာ သိပ္မေျပာတတ္ေပ။ ေနာက္ၿပီး၊ လြတ္လပ္ျခင္းဟာလဲ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား အတြက္ အေရးအႀကီးဆုံးျဖစ္တယ္တဲ့။ လြတ္လပ္ခြင့္မရွိရင္ ဒူ၀ါႀကီးေတြကုိေတာင္ ရြာသားေတြ ေတာ္လွန္တဲ့ သမုိင္းအေထာက္အထား ေတာင္ေပၚက "Hkin Du Yang" ဆုိတဲ့ ရြာေလးမွာ အခုထိ ေက်ာက္တုိင္ရွိပါတယ္။ စကားေျပာေကာင္းတဲ့ လူေတြကုိ ယုံလြယ္ေပမယ့္ မဟုတ္တာ လုပ္လုိ႔ကေတာ့ သိသိျခင္း တုံ႔ျပန္တတ္ပါသတဲ့။ ဒါေၾကာင့္လားေတာ့မသိ၊ ကခ်င္ေယာက္်ား ေလးေတြက စကားသိပ္မေျပာတတ္လုိ႔ ကခ်င္ အမ်ဳိးသမီးေတြ တပါးအမ်ဳိးသား ေယာက္်ား ေတြနဲ႔ ပါပါသြားတယ္ လုိ႔ လူငယ္ေတြ ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး၊ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား အခက္ႀကံဳ တဲ့ အထဲမွာ၊ ဗုဒၶဘုန္းႀကီးမ်ား၊ သီလရွင္မ်ား နဲ႔ ထိေတြ႕ ဆက္ဆံ တဲ့အခါျဖစ္ပါတယ္။

က်ေနာ့ ညီမေလး (အရင္းမဟုတ္) တစ္ေယာက္ ေျပာျပတာ ေဖါက္သည္ ခ်ခ်င္ပါတယ္။ သူတုိ႔ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားအဖဲြ႕ ပုဂံ၊ ေညာင္ဦးဘက္ ကုိ ခရီးသြာတုန္းက အျဖစ္အပ်က္ေလးပါ။ ေရွးေဟာင္း ေစတီ တစ္ဆူမွာ ၀င္ေလ့လာေတာ့၊ အားလုံးလဲ ကုိယ့္ အာရုံနဲ႔ ကုိယ္ ဆုိေတာ့ ဘယ္သူဘယ္ေရာက္ေနမွန္းလည္း မသိၾကဘူး။ ဒီေတာ့ သူ တစ္ေယာက္ထဲ ဘုန္းႀကီးေတြ စံတဲ့ ေနရာ ေရာက္သြားတယ္။ မိန္းကေလးမ်ား မသြားရတဲ့ ေနရာမွန္းလဲ မသိ ဆုိေတာ့ ၀င္သြားတာေပါ့။ အဲမွာ ပါးနပ္တဲ့ ဘုန္းႀကီး တစ္ပါးက တကာမေလး က တုိင္းရင္းသူ ထင္တယ္။ ဆုိၿပီး စေျပာလာရာက အဖဲြ႕က်သြားၿပီး၊ ေရာက္တတ္ရာရာေျပာရာက အနီးအနား က သိသင့္ သိထုိက္တာေလး ေတြကုိ အဲဒီ ဘုန္းႀကီးကပဲ အစအဆုံး ရွင္းျပရွာတာတဲ့၊ ေတာက္ေလွ်ာက္ ဘယ္လုိ အသုံးအႏႈ/ ေတြနဲ႔ေျပာလာလဲေတာ့ မသိ၊ ျပန္ခါနီးေတာ့ ဘုန္}wကီးကုိ ယဥ္ယဥ္ေက်းေက်းနဲ႔ ႏႈတ္ဆက္ ခ်င္တာနဲ႔ "ျပန္ပါေတာ့မယ္ ရွင့္.." လုိ႔ေျပာမယ့္အစား 'ျပန္လြန္ေတာ္မူၿပီ ဘုန္းဘုန္း...' လုိ႔ ေျပာထားလုိက္ သတဲ့။

ေနာက္ရွိပါေသးတယ္။ ကခ်င္ လူငယ္ တစ္သုိက္၊ မန္းေလးမွာခံလုိက္ရတဲ့ အျဖစ္ပါ။ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ ထုိင္ၾကတယ္။ အဲခ်ိန္မွာ သီလရွင္တစ္ပါး အလွဴ လာခံတယ္။ စကားေျပာေနရင္း တန္းလန္း ဆုိေတာ့ သူမ်ား ထုိင္ခုံ ေတြမွာ ဘယ္လုိ အသုံးအႏႈန္း နဲ႔ ေျပာလြတ္လုိက္တယ္ မသိ၊ ကုိယ္အေလ့ ေရာက္လာတယ္၊ တစ္ခုခု ေျပာလုိက္ရင္ ထြက္သြားမယ္ ထင္လုိ႔ "ခြင့္ျပဳပါအုံး..." လုိ႔ေျပာၿပီး စကားထပ္ ေျပာေနလုိက္တယ္.. အတန္ၾကာတဲ့ထိ သီလရွင္ေလးက ထြက္မသြားပဲ ရပ္ေစာင့္ေနတယ္၊ စကားလုံး ျပန္ေျပာင္းေျပာလုိက္တယ္၊ "ေလးစားပါတယ္..." အဲေတာ့လဲ မထြက္သြားဘူး... ေနာက္ဆုံးစကားတစ္ခြန္း.. "ရွိခုိးပါတယ္...." ဆုိေတာ့လဲ မသြားေသးဘူး... ေဘးလူေတြကလဲ ကြက္ၾကည့္ကြက္ၾကည့္ ျဖစ္လာတာနဲ႔... အေၾကြလဲ မရွိတာေၾကာင့္ ေထာင္တန္ တစ္ရြက္ လွဴလုိက္ရတယ္တဲ့ကြယ္။

ဗမာ စကားအသုံးအႏႈန္း မတတ္တာ သာမန္အရပ္သားေတြမွာပဲ မဟုတ္ပါဘူး။ အရင္တုန္းက ပါတီစုံေခတ္မွာ ၀န္ႀကီးအဖဲြ႕မ်ားကုိ ကခ်င္၀န္ႀကီးကေတာ္ တစ္ေယာက္ ႀကိဳဆုိပုံကလဲ အခုထိ ေျပာစမွတ္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ "၀န္ႀကီးမ်ား အခုလုိ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ ေရာက္လာလုိ႔ ၀မ္းသာတယ္" ဆုိသတဲ့။

ေစ်း၀ယ္တဲ့ အခါေတြမွာလဲ အထာမက် တဲ့ အသုံးအႏႈန္း အမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္။ ကခ်င္ေတြက ထမင္းခ်က္တဲ့အခါ ဆန္ပြြါး၊ အုိးတက္ တာကုိ ကခ်င္လုိ "n-gu rawt ai" ဗမာ လုိ တုိက္ရုိက္ အဓိပၸါယ္ က "ဆန္ ထ တယ္" ေပါ့။ ဒီေတာ့ ဆန္သြား၀ယ္တဲ့ ကခ်င္ အိမ္ရွင္မ ေတြက မ်ားမ်ား ပြါး တဲ့ ဆန္လုိခ်င္လုိ႔ ေမးပုံက၊ 'ဒီဆန္ ထ လား' တဲ့။ ဆန္ေရာင္းတဲ့ ကခ်င္နယ္ခံ ေစ်းသည္မ်ား ကေတာ့ နားလည္ၾကပါတယ္။

ဗမာ စကား မတတ္လုိ႔ (နားလည္တယ္ ျပန္မေျပာတတ္) ေပၚတာ လြတ္လာတဲ့ ကခ်င္ တစ္ေယာက္ေတာ့ ရွိခဲ့ဘူးပါတယ္။ သူက ေလာင္ေ၀ၚလူမ်ဳိးပါ။ တေန႔ ေပၚတာဆဲြတဲ့ထဲပါသြားတယ္။ မဆုိင္းမတြ ဆန္အိတ္ထမ္းခုိင္း နားရက္မရွိ ဆုိေတာ့ အေပါ့အပါးသြားမဲ့ အခ်ိန္ေတာင္ မရၾကဘူးတဲ့။ ပစၥည္းမ်ားပုိ႔ၿပီး အျပန္တေနရာမွာ သူလဲ အေပါ့အရမ္း ကုိ သြားခ်င္ေနၿပီ၊ ဘယ္လုိခြင့္ေတာင္းရမွန္းလဲမသိ၊ သူတုိ႔အဖဲြ႕ကုိ ေစာင့္တဲ့ စစ္သားတစ္ေယာက္ အေပါ့သြားေနတဲ့အခ်ိန္ သူလဲ ေရာၿပီး သြားလုိက္တယ္တဲ့၊ ဟုိစစ္သားက အရင္ၿပီးလုိ႔၊ "ေဟ့ေကာင္... ျမန္ျမန္လုပ္ေလ.... သူမ်ားသြားကုန္ၿပီ.. လာ..." ဆုိၿပီးေခၚေတာ့၊ ေလာင္ေ၀ၚ စကားနဲ႔ "လွီးနာရား" လုိ႔ေျပာလုိက္တယ္။ အဲမွာ ကုိကုိ စစ္သားက စိတ္မရွည္စြာနဲ႔ ... "လီးနာရင္ ေစာေစာေျပာပါလား... သြား..." ဆုိၿပီး လစ္သြားမွ သူ႔ဟာသူ လစ္ထြက္ခဲ့သတဲ့။ အမွန္ဆုိ ေလာင္ေ၀ၚ လုိ သူေျပာလုိက္တာက "အခု လာေနပါၿပီ" ဆုိ သတဲ့။

ဗမာ စကားအသုံးအႏႈန္း မတတ္ျခင္းသည္၊ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ဗမာလူမ်ဳိးေတြနဲ႔ အတူတူ မေနခဲ့မွန္းလဲ သိသာေစပါတယ္။ အေရွ႕ဖက္မွာ တရုတ္ (ဗုဒၶဘာသာ)၊ အေနာက္ဖက္မွာ India (Hinduism နဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ)၊ ေတာင္ဖက္မွာ ဗမာ (ဗုဒၶဘာသာ)၊ ေျမာက္ဖက္မွာ တိဘက္ (ဗုဒၶဘာသာ) ၀န္းရံထားတဲ့ ကခ်င္ဘုိးေဘးေတြဟာ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္မ်ား မဟုတ္ခဲ့ျခင္းပင္လွ်င္ ေရွးယခင္ကတည္းကုိက သီးသန္႔ ေနလာတဲ့ လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္ေနတာကုိ သက္ေသျပေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ခုခံကာကြယ္ေနရတာပါ။
အခုေနာက္ပုိင္းေတာ့ ကခ်င္လူငယ္မ်ားလဲ ဗမာစကားသာ အဓိက ေျပာလာပါၿပီ၊ ကခ်င္စာေပလဲ မတတ္ေတာ့ပါဘူး။ ကခ်င္စာေပ နဲ႔ စကားကုိ KIO အုပ္ခ်ဳပ္နယ္ထဲမွာပဲ ရုံးသုံးစာနဲ႔ ေက်ာင္းေတြမွာ တရား၀င္ သင္ခြင့္ရွိေတာ့ KIO သာမရွိေတာ့ရင္ ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် ဗမာစကားေျပာကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္လာၿပီး၊ ရာဇ၀င္ထဲမွာ ျပန္ရွာယူရမယ့္ လူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္လာမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဗမာစကား မတတ္တဲ့ ကခ်င္ေတြကုိစစ္သားေတြ၊ အစုိးရ ၀န္ထမ္းေတြ ဆဲေနတဲ့အခါတုိင္း ဗမာမႈျပဳတဲ့ေနရာမွာ အေႏွာက္အယွက္ေပးတဲ့လူ လုိ႔မ်ား သတ္မွတ္ေလသလား လုိ႔ေတြးမိပါတယ္။

စကား အသုံးအႏႈန္း နဲ႔ လူ႔က်င့္၀တ္ သိကၡာ ဆုိသည္မွာ၊ ေ၀ခဲြရ ေတာ္ေတာ္ ခက္ပါတယ္။ အ၀တ္အစား ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ၀တ္စားထား၊ စကားကုိ ေ၀ေ၀လည္လည္ေျပာၿပီး လူလိမ္လူညာ လုပ္ေနတဲ့ လူႀကီးလူေကာင္း ေယာင္ေဆာင္ တဲ့ လူသတ္သမားမ်ားလဲ ဒီေလာက မွာ အမ်ားႀကီးပါ။ တခါတေလမွာ လူတစ္ေယာက္ကုိ ရုိင္းတယ္ လုိ႔ လြယ္လြယ္ သတ္မွတ္ၿပီး အားမနာ ပါးမနာ တပါးသူ သိကၡာ ကုိ မငွဲ႔ပဲ ေျပာတတ္ သူသာလွ်င္ ရုိင္း ေနတယ္ ဆုိတာ သတိထားမိဟန္မတူ။ အားလုံးၿငိမ္းခ်မ္းၾကပါေစ။

kachinduwa@gmail.com