ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ား ေျပာေသာ ဗမာ စကား (၁)

သိပ္မၾကာေသးခင္ ထုတ္လြင့္ခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ မီဒီယာမ်ားမွ ကခ်င္စစ္ေျပး ဒုကၡသည္ ကေလးမ်ား ရဲ႕ ေက်ာင္း စာသင္ခန္းထဲက ျမန္မာစာ သင္ၾကားေနတဲ့ အသံ ၾကားမိပါလိမ့္မယ္။ က်ေနာ္ေတာင္ ေတာ္ေတာ္ အားယူၿပီးနားေထာင္ရပါတယ္။ ကခ်င္စကားလဲ မဟုတ္... ဘာစကားပါလိမ့္... လုိ႔။

ငယ္ငယ္တုန္းက ေက်ာင္းအတန္းထဲမွာ တခန္းလုံး ကခ်င္လူမ်ဳိးခ်ည္း သီးသန္႔ဆုိေတာ့ ကခ်င္လုိေျပာၾကတာ မ်ားပါတယ္။ အဲ... စာသင္ခ်ိန္ဆုိရင္ေတာ့ ဗမာလုိေျပာၾကပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ကခ်င္အခ်င္းခ်င္းပဲ နားလည္တဲ့ ဗမာစကားပါ။ ကခ်င္ဆရာမ ဆုိရင္ေတာ့  ျပႆနာ မရွိလွေပမယ့္ ကခ်င္ မဟုတ္တဲ့ ဆရာ၊ဆရာမ တစ္ေယာက္ တစ္လည္ တာ၀န္က်ရင္ ဒုကၡေရာက္ၿပီ။ အေၾကာင္းကေတာ့ ကေနာ္တုိ႔ ေျပာတဲ့ ဗမာ စကား နားမလည္လုိ႔ပါပဲ။


ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး က်ေနာ့္ သူငယ္ခ်င္း (ကခ်င္) တစ္ေယာက္ ေျပာျပတဲ့ အေတြ႕အႀကဳံေလး ေတာ္ေတာ္ ရီရပါတယ္။ သူ ရန္ကုန္သြားေတာ့ 'ၾကည့္မွန္' (mirror) မပါခဲ့ဘူး၊ တစ္ေန႔ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေစ်းမွာ လက္ဆဲြၾကည့္မွန္ ေသးေသးေလး လုိခ်င္တာနဲ႔ လုိက္ေမးတယ္။ မွန္ေရာင္းနုိင္မဲ့ ဆုိင္မ်ဳိးမွန္သမွ် ေမးတယ္၊ "မရွိဘူး..." လုိ႔ပဲ ေျပာလြတ္တာတဲ့..၊ ဒီေတာ့ မေမးေတာ့ဘူး... တေနရာမွာ သူ႔မ်က္စိနဲ႔ကုိ မွန္ ခ်ိတ္ထားတာ ေတြ႕လုိ႔ .. သူ႔ ေလသံနဲ႔ "မန္ရွိ ဒလား" ဆုိေတာ့.. ဆုိင္ရွင္က ... ခပ္တည္တည္ .. "မရွိဘူး ရွင့္..."၊ ဒီေတာ့.. လက္ၫႈိးနဲ႔ ထုိးျပၿပီး.. "အဲဒါမ်ဳိးကုိ ေျပာဒါ"၊ ဆုိေတာ့မွ ဆုိင္ရွင္က "ေအာ္.. မွန္ ကုိေျပာတာလား..." ဆုိသတဲ့။

က်ေနာ္တုိ႔ ကခ်င္ အတုိင္းအ၀ုိင္းမွာ နာမည္ႀကီးတဲ့ Linguistic ဆရာ တစ္ပါးရွိပါတယ္။ သူကေတာ့ Rev. Maran Ja Gun တဲ့၊ သူက ထုိင္းနုိင္ငံ Payap University မွာ Linguistic ဘာသာရပ္နဲ႔ Master ယူထားတာပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္ႏွစ္ ေလာက္ က ငပလီ မွာ ျပဳလုပ္တဲ့ ရန္ကုန္ ကခ်င္ႏွစ္ျခင္းခရစ္ယာန္လူငယ္မ်ား အားသစ္ေလာင္း သင္တန္းမွာ ဆရာႀကီးပုိ႔ခ်ခဲ့ေသာ ဘာသာ စကားဆုိင္ရာ ေဟာၾကားခ်က္မ်ားကုိ အခုထိမွတ္မိပါေသးတယ္။

ဗမာလူမ်ဳိး ေတြမွာ ေပ်ာက္ေနတဲ့ ဖိရြတ္သံ (Accent) ကခ်င္လူမ်ဳိးေတြမွာ ရွိေသးတယ္ ဆုိပဲ။ တယ္ ဟုတ္ပါလား...

ဥပမာ... ဗမာ ေတြက လူသြားလမ္း ကုိ "လမ္း" ဆုိၿပီး 'မသတ္' (m) နဲ႔ ေပါင္းထားလဲ၊ တကယ့္တကယ္ အသံထြက္ရာမွာေတာ့ 'လန္း' (lan) လုိလုိ ျဖစ္ေနတာမ်ဳိး။ အမွန္ဆုိ ဘာသာစကားေဗဒ (Linguistic) တေဘာအရ ဆုိရင္ 'မသတ္' ဟာ ပါးစပ္ ပိတ္ၿပီး အဆုံးသတ္ ရမယ့္ ဖိရြတ္သံ ျဖစ္တယ္တဲ့။ ဒီေနရာမွာ ေတာ့ ကခ်င္ေတြက ပီတယ္... 'Lam' တဲ့... ကခ်င္မွာလဲ 'm' နဲ႔ဆုံးတာဆုိေတာ့ 'မသတ္' ပဲေပါ့။ ကခ်င္ေတြက အပီအျပင္ကုိ ပါးစပ္ပိတ္ၿပီး 'Lam' လုိ႔ထြက္တယ္။ ဒီေတာ့ ကခ်င္ေတြက ပုိမွန္တယ္ေပါ့....

ေနာက္တခုရွိေသးတယ္။ 'ဆရာ'၊ ကခ်င္လုိက 'Sara'။ ဗမာေတြက အသံထြက္ရင္ 'ရ' သံမထြက္ပဲနဲ႔ 'ယ(y) ' သံထြက္ေနတယ္တဲ့။ ကခ်င္ေတြက အပီအျပင္ကုိ 'ရ(r)' သံ ပါေသးတယ္။ ဆုိပဲ။ ေနာက္ၿပီး၊ 'ရခုိင္' (Rakhaine) ကုိ 'ယခုိင္' (Yakhaine) ဆုိၿပီးထြက္တာမ်ဳိး။ အမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္။
ဒီလုိပဲ၊ ဗမာလုိ 'သာသနာ' ကခ်င္ေတြက 'Sasana' ဆုိတာေတြ... တကယ့္တကယ္ မူရင္းမွာက ကခ်င္ေတြေျပာေနတဲ့ အသံေနအသံထားသာ မွန္ေနျပန္တယ္။
ဒီေတာ့ ဗမာေတြ က အမွားကုိ အမွန္ျဖစ္သြားေအာင္၊ စကားပုံတစ္ခုနဲ႔ အမွန္ျခစ္လုိက္တယ္၊ "ေရးရင္အမွန္၊ ဖတ္ရင္ အသံ" တဲ့။

ကခ်င္ေတြက ဗမာ စကား ေျပာရင္သာ ဗမာလူမ်ဳိးေတြ သိပ္ နားမလည္ေပမယ့္၊ တျခား ဘာသာ စကားေျပာတဲ့ ေနရာမွာေတာ့ ကခ်င္ေတြက ပုိၿပီး ေလသံလုိက္နုိင္တယ္ လုိ႔ေျပာၾကပါတယ္။

ဥပမာ၊ က်ေနာ္ ဆယ္တန္းေအာင္ေတာ့ ရန္ကုန္မွာ English စကားေျပာ သင္တန္းကုိ တကၠသိုလ္ တစ္ခု က English စာ ပါေမာကၡ ဗမာ ဆရာမ တစ္ပါးဆီမွာ တက္ျဖစ္ပါတယ္။ တခန္းလုံးမွာ ကခ်င္ ကေနာ္တစ္ေယာက္ထဲရယ္ပါ။ မ်က္ႏွာငယ္ရတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ကေနာ္ေျပာတဲ့ English စကားသံက ဆရာမ အပါအ၀င္ အားလုံးနားထဲမွာ စိမ္းေနလုိ႔တဲ့။ ႏွစ္ခါသုံးခါ ထပ္ေျပာရတာခ်ည္းပဲ။ ဒါေပမယ့္၊ တေန႔ ဆရာမ က ႏုိင္ငံျခားဧည့္သည္ (American) ေခၚလာတယ္။ သူ႔ သင္တန္းသားေတြ အေလ့အက်င့္ျဖစ္ေအာင္ စကားေျပာခုိင္းဘုိ႔တဲ့။ အားလုံးပဲ အလာပ သလာပ ၀ုိင္းေျပာၾကတယ္။ အဲဒီ အေမရိကန္ က က်ေနာ့္ ေလသံ နားအလည္ဆုံးပါတဲ့။ က်န္တဲ့လူေတြ ေျပာရင္ နွစ္ခါျပန္ ေမးယူရတယ္။ ကဲ... ၾကြားတာမဟုတ္.. တကယ့္အျဖစ္။

ေနာက္ၿပီး ဂ်ပန္စကားေျပာရင္ ကခ်င္ေလသံက ဂ်ပန္ေတြေတာင္ ၾသခ်ရပါတယ္သတဲ့။ ဂ်ပန္နုိင္ငံမွာ ပညာေတာ္သင္ သြားတဲ့ ကခ်င္ဆရာမ၊ (Dr. Mukwa Dai Naw, အခု အစုိးရ တကၠသိုလ္ တခုမွာ ဆယ္နွစ္ေက်ာ္တဲ့ထိ lecturer ပဲရွိေသးတယ္) က သူတက္ေနတဲ့ ဂ်ပန္ တကၠသိုလ္ မွာ၊ ဂ်ပန္လုိ စကားရည္လု ၿပိဳင္ပဲြ အဆင့္ ၁ ခ်ိတ္လာလုိ႔ အားလုံး အံ့အားသင့္ေစခဲ့တယ္။

ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ စကားသံ မတူကဲြျပားတဲ့ အခ်က္ေတြကုိ တဦးနဲ႔တဦး ေလးစားၿပီး၊ ေဖးမ ကူညီတတ္မယ္ ဆုိရင္ ျမန္မာ ျပည္ႀကီး ၿငိမ္းခ်မ္းလာမွာပါ။ ကခ်င္ အပါအ၀င္ ဗမာ မဟုတ္တဲ့ တုိင္းရင္းသားမ်ားကုိ ဗမာစကား မတတ္လုိ႔ဆုိၿပီး ဆဲဆုိက်ိန္းေမာင္းေနမဲ့ အစား။ တစ္ေယာက္ေျပာ စကားကုိ အေလးအနက္ထား နားေထာင္ၿပီး တေလးတစား ဆက္ဆံမယ္၊ ခံစားလုိ႔ ရမယ္ ဆုိရင္၊ ျမန္မာျပည္မကဘူး၊ ကမာၻေျမႀကီး ေပၚ ရွိရွိသမွ် လူမႈ၀န္းက်င္အားလုံး ၿငိမ္းခ်မ္းလာမွာပါ။ လူမ်ဳိးတုိင္းမွာ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္ရွိပါတယ္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိ အစဥ္ ေမွ်ာ္ကုိးလွ်က္.. မတူတာ ေဘးဖယ္ တူတာေလးေတြ ၀ုိင္းခ်ိတ္ၾကေအာင္ပါ...
(စာလုံးေပါင္း သတ္ပုံအမွားမ်ားကုိ ျပင္ၿပီးဖတ္ေပးပါ)

kachinduwa@gmail.com